Piwonia (Paeonia L.) – jedyny rodzaj należący do rodziny piwoniowatych (Paeoniaceae). Należą do niego ok. 33 gatunki^[2]. Pochodzą głównie z obszarów Europy i Azji o umiarkowanym klimacie. Z tego 7 gatunków należy do flory Europy południowej i wschodniej^[3], jedynie 2 gatunki pochodzą z zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej^[2]. Gatunkiem typowym jest Paeonia officinalis L.^[4]

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Większość gatunków to byliny, ale część z nich to niewysokie krzewy (do 2,5 m wysokości)^[2]. U wszystkich gatunków liście są sezonowe, a korzenie marchwiaste, drewniejące^[2]. Posiadają białe, różowe, purpurowe, rzadziej żółte kwiaty, które są często pachnące. Mieszańce mają też kwiaty dwubarwne i pełne.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do rodziny piwoniowatych Paeoniaceae będącej grupę siostrzaną dla jednej z głównych linii rozwojowych skalnicowców^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal, rząd piwoniowce (Paeoniales Heintze), rodzina piwoniowate ( Paeoniaceae (DC.) F. Rudolphi), podrodzina Paeonioideae Arn., plemię Paeonieae DC., rodzaj piwonia (Paeonia L.)^[5].

Podział według systemu^{[potrzebny przypis]}

• Sekcja Mountan D. C.
  • Podsekcja Delavayanae F. C. Stern

    Liście paprociowate, całobrzegie i opadające na zimę. Kwiaty średniej wielkości, barwy czerwonej lub żółtej, osadzone na szypułkach. Piwonie o pędach drewniejących.

    • Paeonia delavayi Franchet – piwonia Delavaya
  • Podsekcja Vaginatae F. C. Stern

    Liście eliptyczne lub jajowate podzielone na 3 – 5 także eliptycznych części, całobrzegie, osadzone na długich czerwonawych ogonkach. Kwiaty czerwone, różowe, białe, rzadziej żółte, bardzo okazałe. Dosyć duże krzewy.

    • Paeonia decomposita Handel – Mazzetti
    • Paeonia suffruticosa Andrews – piwonia drzewiasta (zwana piwonią krzewiastą lub piwonią drzewkowatą)
• Sekcja Onaepia Lindley

  Liście paprociowate, ciemnozielone lub sine, osadzone na ogonkach. Kwiaty małe, ciemnoczerwone.

  • Paeonia brownii Douglas ex Hooker – piwonia Browna
  • Paeonia californica Nuttall ex Torrey & A. Gray – piwonia kalifornijska
• Sekcja Paeon D. C.
  • Podsekcja Dissectifoliae F. C. Stern
    • Grupa Anomala F. C. Stern

    Liście wąskie, lancetowate, nieparzystopierzaste. Kwiaty różowe do fioletowych, okazałe.

    • Paeonia anomala L.
    • Paeonia intermedia Meyer et Ledebour – piwonia pośrednia
    • Paeonia veitchii Lynch – piwonia Veitcha
    • Paeonia woodwardii Stern & Cox – piwonia Woodwarda
    • Paeonia ×majko Ketzchoweli
    • Paeonia ×smouthii Van Houtte
  • Grupa Peregrina F. C. Stern

    Liście jajowatolancetowate. Kwiaty czerwone, okazałe, osadzone na długich szypułkach.

    • Paeonia peregrina Miller – piwonia bałkańska
  • Grupa Tenuifolia F. C. Stern

    Liście bardzo cienkie, nitkowate. Kwiaty czerwone, okazałe.

    • Paeonia tenuifolia L. – piwonia delikatna
  • Podsekcja Foliolatae F. C. Stern
  • Grupa Flavonia (Kemularia – Nathadze) Uspenskaja

    Liście lancetowate, nieparzystopierzaste. Kwiaty białe, różowe do żółtych, okazałe.

    • Paeonia mlokosewitschii Lomakin – piwonia Młokosiewicza
    • Paeonia wittmanniana Hartwiss & Lindley – piwonia Wittmanna
  • Grupa Lactiflora F. C. Stern

    Liście lancetowate, nieparzystopierzaste. Kwiaty białe, różowe, czerwone, okazałe.

    • Paeonia lactiflora Pallas – piwonia chińska
    • Paeonia emodi Wall. & Royle – piwonia himalajska
  • Grupa Mascula F. C. Stern
    • Podgrupa Broteri F. C. Stern

    Liście jajowate, nieparzystopierzaste, ciemnozielone. Kwiaty różowe, okazałe.

    • Paeonia broteri Boiss & Reuter,
  • Grupa Officinalis F. C. Stern

    Liście lancetowate, nieparzystopierzaste. Kwiaty różowe, białe lub czerwone, okazałe.

    • Paeonia clusii Stern
    • Paeonia officinalis L. – piwonia lekarska

Zastosowanie i uprawa[edytuj | edytuj kod]

Wiele gatunków z rodzaju piwonia to rośliny ozdobne. Uprawiane są w krajach, w których występują mroźne zimy, jedynie bowiem po przejściu takiego okresu spoczynku zawiązują obficie pąki kwiatowe^[2]. Najlepiej rosną na stanowisku słonecznym i na żyznej glebie. Wymagają częstego nawożenia. Wskazane jest ściółkowanie, które zapewnia większą wilgoć w glebie. Rozmnaża się je głównie przez podział późną jesienią, a piwonie drzewiaste przez odrosty. W szkółkach zwykle rozmnaża się piwonie drzewiaste przez szczepienie na podkładkach, jednakże tak otrzymane rośliny są zwykle krótkowieczne.